Nieuwsgierigheid: de motor achter leren?
Nieuwsgierigheid is een intrinsieke eigenschap die inherent is aan menselijke aard. Als kinderen willen we de wereld om ons heen begrijpen en blijven we vragen stellen. Echter, naarmate we ouder worden, lijkt deze nieuwsgierigheid vaak af te nemen onder invloed van zowel persoonlijke ontwikkeling als externe factoren. Tijdens de adolescentie lijken sommige jongeren zelfs hun interesse in het ontdekken van nieuwe dingen volledig te verliezen. Maar is dat werkelijk het geval? En kunnen ouders of opvoeders iets doen om nieuwsgierigheid bij kinderen te stimuleren?
Waarom is nieuwsgierigheid belangrijk?
Nieuwsgierigheid is een van de meest waardevolle hulpmiddelen die mensen ter beschikking hebben om te leren. Wanneer je nieuwsgierig bent, streef je er oprecht naar om te begrijpen wat er gaande is. Je wilt de materie doorgronden en dit bevordert niet alleen het leerproces, maar helpt ook om de geleerde informatie beter te onthouden.
In veel opzichten is nieuwsgierigheid de drijvende kracht achter het verwerven van nieuwe kennis. Zoals Einstein ooit zei: "Ik heb geen speciale talenten, ik ben alleen buitengewoon nieuwsgierig." Deze uitspraak van Einstein blijkt zeer accuraat te zijn: uit verschillende onderzoeken blijkt een verband tussen nieuwsgierigheid in de kindertijd en latere academische prestaties. Kort gezegd: nieuwsgierige kinderen leren meer, beter en blijvender. Het is dus verstandig om hier in het onderwijs aandacht aan te besteden!
Hoe werkt nieuwsgierigheid precies?
Nieuwsgierigheid is in wezen een reflex van het brein. Op basis van eerdere kennis en herkenbare patronen verwerkt het brein voortdurend informatie. Soms wordt deze verwerking geprikkeld door bepaalde informatie die opvallend interessant is. Het kan aansluiten bij bestaande kennis, of juist ingaan tegen wat je dacht te weten. Dit wekt nieuwsgierigheid op: het brein besluit op eigen initiatief dat het meer wil weten en spoort je aan om verder te onderzoeken.
Er zijn twee belangrijke theorieรซn die proberen te verklaren hoe nieuwsgierigheid werkt. De eerste is de 'Information gap theory' (Loewenstein, 1994). Deze theorie richt zich vooral op de patroonherkenning van het brein: door niet alle informatie volledig te presenteren, wordt het brein gestimuleerd. Door informatie in stukjes aan te bieden en bepaalde delen weg te laten, wordt de verbeelding geprikkeld en wordt uitnodigend tot nadenken. Precies wat je wilt bereiken!
Een tweede theorie over nieuwsgierigheid is afkomstig van Piaget en is bekend als de 'Cognitive disequilibrium' theorie (Piaget, 1954). Deze theorie draait meer om het verstoren van verwachtingen. Door bewust aanpassingen te maken in de informatie of deze op een andere manier aan te bieden, breng je de kinderen letterlijk uit balans. Dit zorgt ervoor dat ze met veel interesse kijken naar wat er werkelijk aan de hand is.
Nieuwsgierigheid in de hersenen
Wat gebeurt er precies in de hersenen wanneer je nieuwsgierig bent? Op het moment dat je nieuwsgierigheid voelt, zijn er twee belangrijke punten in de hersenen actief. Ten eerste fungeert nieuwsgierigheid als een soort 'startmotor' voor leren. Wanneer je nieuwsgierig bent, sta je meer open om te leren: de verbindingen die worden gelegd zijn sterker en daardoor onthoud je de informatie beter. Je hersenen bereiden zich voor om in korte tijd meer te leren dan normaal.
Ten tweede gaat het om de beloning: wanneer je iets waarin je nieuwsgierig bent leert, worden er meer dopaminehormonen afgegeven in je hersenen. Dit geeft een goed gevoel en motiveert je om nog meer te leren, wat leidt tot nog meer dopamineafgifte. In beide gevallen zijn dit positieve reacties die de motivatie versterken en aansporen tot verdere exploratie en leren.
Nieuwsgierigheid en voorkennis
Het is bekend dat voorkennis een grote rol speelt in het leerproces. Het maakt het echter ook lastig om iets specifieks te zeggen over nieuwsgierigheid, aangezien voorkennis hier ook een grote rol speelt. Uit onderzoek blijkt echter dat er een verband lijkt te zijn tussen voorkennis en nieuwsgierigheid. Wanneer kinderen over meer voorkennis beschikken, is de kans groter dat ze nieuwsgierig zijn bij complexere nieuwe informatie. Omgekeerd lijkt het ook waar te zijn: bij beperkte voorkennis zullen kinderen minder snel nieuwsgierig zijn en is de kans op desinteresse groter.
Hoe kun je nieuwsgierigheid bij kinderen stimuleren?
Nieuwsgierigheid draagt dus in grote mate bij aan het leerproces van individuen. Maar hoe kun je dit aanwakkeren? Gelukkig zijn er verschillende strategieรซn die ouders en opvoeders kunnen gebruiken om de nieuwsgierigheid van kinderen te stimuleren. Hieronder volgen enkele voorbeelden:
Doe het voor: In bepaalde ontwikkelingsfasen van kinderen is externe bevestiging van groot belang. Dit betekent dat ze leren door observatie. Als ouder of opvoeder kun je het belang van nieuwsgierigheid tonen door zelf te laten zien hoe leuk en fascinerend het is om nieuwe dingen te ontdekken. Wees het voorbeeld van nieuwsgierigheid en laat zien hoe verwonderlijk de wereld van jouw vakgebied, hobby of passie is.
Vier het: Moedig kinderen aan om goede vragen te stellen en vier dit! Sta open voor zijpaden en laat zien hoe een goede vraag leidt tot nieuwe ontdekkingen. Dit toont het belang van nieuwsgierigheid en moedigt kinderen aan om deze eigenschap te omarmen.
Stel vragen: Als ouder of opvoeder is het belangrijk om zelf veel vragen te stellen. Vragen stimuleren het denkproces en zetten kinderen aan tot nadenken. Het direct verstrekken van antwoorden kan de nieuwsgierigheid juist remmen. Het is beter om vragen te stellen die kinderen uitdagen om zelf na te denken en hun nieuwsgierigheid te prikkelen.
Leg verbanden: Maak verbindingen tussen jouw vakgebied, interessegebieden en de wereld van het kind. Maak de lesstof praktisch en koppel deze aan wat kinderen interesseert. Op deze manier zullen ze vanzelf meer nieuwsgierigheid ontwikkelen.
Laat ze nadenken: Daag kinderen uit door hen eerst een complex probleem te laten oplossen waarvoor nieuwe informatie nodig is. Dit stimuleert het denkproces en vergroot de nieuwsgierigheid. Zorg er wel voor dat het probleem binnen het bereik van de kinderen ligt en niet direct een eenvoudige oplossing heeft.
Doorbreek de routine: Als ouder of opvoeder heb je vaak een vaste routine. Probeer deze af en toe te doorbreken! Zelfs kleine veranderingen kunnen de nieuwsgierigheid van kinderen prikkelen. Het gaat erom dat je hun interesse wekt door dingen op een andere manier aan te pakken.
Het is belangrijk om te beseffen dat nieuwsgierigheid geen schakelaar is die je zomaar aan of uit kunt zetten. Het kost tijd en consistentie om nieuwsgierigheid bij kinderen te ontwikkelen. Door echter consequent bovenstaande strategieรซn toe te passen, creรซer je een omgeving waarin nieuwsgierigheid gedijt en zal je zien dat kinderen steeds meer van deze eigenschap ontwikkelen. En dan rest nog slechts รฉรฉn vraag: hoe nieuwsgierig ben jij zelf?
